İnsanların ne kadar sağlıklı olduklarının “kilo” ve “vücut kitle endeksi” (VKE) ile alâkası olmadığını, herkesin kilo ve VKE’ lerinin kendilerine özel olduğunu savunuyorum.Benim ülkemde her kesimden ciddi itirazlar gelen bu görüşlerime “okyanus ötesinden” destek geldi.
Pennsylvania Üniversitesinden iki uzman tarafından kaleme alınan ve ünlü “Science” dergisinde yayınlanan makale neredeyse “tıpa tıp” benim görüşlerimi dile getiriyor; adeta yazılarımın bir özeti gibi (1).
İki değerli uzman, VKE’ nin doğru bir parametre olmadığı için buna dayanarak insanların sağlık durumları hakkında bir yorum yapmanın yanlış olduğunu, mutlaka acil olarak yeni bir ölçü bulunması gerektiğini vurgulayarak şu görüşleri dile getiriyorlar:
BİR: Normal VKE’ ne sahip olup metabolik olarak anormal olmak mümkündür ve bu, vücudun kandaki besin maddelerini ve diğer bileşikleri işlemede sorunları olduğunu gösterir.
Zayıf ve VKE düşük olan diyabetlilerin ölüm riski fazla kilolu diyabetlilere göre daha yüksektir.
Alkolik olup yağlı karaciğer veya sirozları olanlar VKE’ leri normal olmasına rağmen hiç de “sağlıklı” değillerdir.
Obezite paradoksu diye bir olgu var ve VKE’ ye göre “fazla kilolu olanlar” VKE’ leri “normal” olanlara göre daha uzun yaşıyorlar (2, 3).
İKİ: VKE’ leri normal olan her 4 kişiden biri metabolik olarak sağlıksızdır ve fazla kilolu olanların neredeyse yarısı da metabolik olarak normaldir (4).
ÜÇ: Vücuttaki yağ miktarı değil, yağın vücudun neresinde biriktiği önemlidir. Kol ve bacak derisindeki yağın fazla bir zararı olmadığı gibi bazı toksik metalleri tutarak ve böylece hayati organların bunlardan zarar görmelerine engel olarak faydalı bile olabilir.
Buna karşılık karın çevresi veya karaciğer gibi organlardaki yağ ise sağlık için çok zararlıdır.
DÖRT: Boy ve göbek çevresi oranı gibi diğer hesaplamalar da aynı amaca yani göbek etrafındaki yağlarla (kötü) bacak ve kalçalarda deri altındaki yağları (iyi) yöneliktir.
Vücuttaki yağın yüzdesi de her şeyi tam cevaplamaya yetmez. Fiziksel aktifliğinizin de metabolizmanızın sağlıklı olmasında çok önemli rolü vardır.
BEŞ: VKE’ ni tümden atmak yerine onu “bel çevresi” gibi ölçüleri ekleyerek yapılan hesaplamalar (ABSI gibi) da işe yaramaz çünkü sağlıklı olmak pek çok şeye bağlıdır.
Sigara içip içmediğiniz, fiziksel olarak ne kadar fit olduğunuz, gıdalarınızın çeşidi ve miktarı, yaşınız, çevreniz de hesaba katılmalıdır.
ALTI: Bazen de her şey tam doğru olabilir fakat siz ağır hasta olabilirsiniz.
Hayat tarzınızı, davranışlarınızı, kilonuzu veya vücut şeklinizi değiştirmek erken ölüm riskinizi değiştirebilir ama risk hiçbir zaman ortadan kalkmaz (5).
YEDİ: Vücuttaki yağ başka şekillerde, mesela tomografi, MR veya DEXA ile de ölçülebilir ama bunlar pahalı yöntemlerdir ve başka sakıncaları da vardır. Leptin seviyeleri de vücuttaki yağ hakkında fikir verir ama “sağlıklı kiloyu gösteren tek bir değer” olamaz.
Gelelim neticeye
Bana göre, kilo da VKE de yanlış ölçülerdir ve yanlış ölçülerle yapılan araştırmalardan da tabi ki “yanlış sonuçlar” çıkar; insanların hepsi birbirinden farklıdır ve sağlıklarının kilo, VKE veya benzeri parametrelerle değerlendirilmesi doğru değildir.
Sağlıklı gıdalarla doğru beslenmek, yeterince hareketli olmak ve sigara-alkol kullanmamak şartıyla “ne kilonun ne VKE’ nin hiçbir önemi olmadığı gibi” iddia edilenin tam aksine “fazla kilolu” olmanın sağlık bakımından pek çok avantajı vardır.
Şu yazılarımı okumanızı tavsiye ediyorum:
BİR: Fazla kilolu olanlar daha uzun yaşıyor (6)
İKİ: İdeal kilo ve vücut kitle endeksi gâvur icadıdır (7)
ÜÇ: Terazilerinizi çöpe atın (8).
Okuyarak çok efor sarf ediyoruz yoruluyoruz diyenler “Vücut kitle endeksi uydurma bir kavramdır” başlıklı sayfaya bakabilirler (9).
Bu makale Amerikan medyasında “VKE’ nin sağlıklı olmanın iyi veya doğru ölçüsü olmadığı” manasına gelen başlıklarla haber oldu (10, 11, 12, 13).
Her eve lazım bilgiler:
Vücut kitle endeksi (VKE) nedir neyi gösterir?
Vücut kitle endeksi, 1832’ de Belçikalı matematikçi Adolphe Quetlet tarafından yaratıldı ve o zamandan beri de tüm dünyada kullanılıyor.
VKE, kilonun boyun karesine bölünmesiyle hesaplanıyor ve değerlendirme şu şekilde yapılıyor:
18.5’ den azsa “zayıf”
18.5-24.9 arasında ise “normal”
25-29.9 arasında ise “fazla kilolu”
30-30.9 arasında ise “klas 1 obezite”
35-39.9 arasında ise “klas 2 obezite”
40’ dan fazla ise “klas 3 obezite” olarak adlandırılıyor.