Heeeey sen, Sayın Başkan Trump, “afiyet şeker olsun” ama elindeki ve önündeki yiyecek ve içeceklerin savaş silahları kadar tehlikeli olduğunun farkında mısın değil misin?
***
Paketlenmiş hazır gıdaların obeziteden diyabete, kanserlerden alerjilere kadar sayısız hastalık için risk yaratan trans yağ, işlenmiş un, tuz, şeker ve katkı maddeleri ihtiva ettiğini herkes biliyor.
Ancak ambalajlı gıdalardan uzak durmak için çok önemli bir sebebiniz daha var.
Notre Dame Üniversitesi ve Çevre Koruma Ajansı (Environmental Protection Agency=EPA) tarafından gerçekleştirilen araştırmada fast food paket kâğıtları ve kutularının yarısında kanserojen kısaca PFAS (per- and polyfluoroalkyl) olduğu ortaya çıktı (1).
Environmental Science & Technology Letters’ da yayınlanan araştırmada 27 fast food zincirine ait 400 ürünün paket veya kutusu mercek altına alındı
Analizlerde yiyeceğe temas eden tatlı ve ekmek kâğıt ambalajların yüzde 56’ sında, burger ve sandviç ambalajlarının yüzde 38’ inde, mukavva kutuların yüzde 20’ sinde PFAS tespit edildi; sadece kağıt bardaklar temiz bulundu.
Bu bileşiklerin yiyeceğe veya yiyen kişilere geçip geçmediği incelenmedi ama daha önce yapılan araştırmalarda ambalajdaki kimyasalların sarılmış oldukları yiyeceklere geçtiği gösterilmişti.
Kimyasalların yiyeceğe geçmesi, sıcaklığa, paketlenme süresine, yiyeceğin türüne göre farklı oluyor.
60 seneden beri hayatımızda
Çok dayanıklı ve su geçirmez özelliğe sahip olan bu kimyasallar 60 seneden beri kullanılıyor.
Bunlar, iç ve dış çevrede, yaban hayatta, insan doku ve sıvılarında bulunuyor ve çok zor parçalandığı için çevreden senelerce temizlenemiyor.
Endüstriyel işlemler, askeri ve yangın söndürme operasyonları bu kimyasalların yayılmasını sağlıyor ve tüketici ürünlerinden havaya, ev tozlarına, yiyeceklere, toprağa, yer üstü ve yer altı sularına ve nihayet içme sularına karışıyor (2).
Kansere yol açabiliyor
Hayvan çalışmaları, uzun zincirli PAFS’ ların karaciğer için toksik olduğunu, lipit, bağışıklık ve endokrin sistemleri bozduğunu, sinir sistemini etkilediğini, çeşitli organlarda tümör oluşumu ve ölümlere yol açabileceğini gösteriyor.
Epidemiyolojik çalışmalar PFAS’ ları, testis ve böbrek kanseri, karaciğer fonksiyon bozukluğu, hipotiroidi, kolesterol yüksekliği, ülseratif kolit, düşük doğum tartısı, obezite, aşılara immün cevap azalması, hormon seviyelerinin azalması ve geciken ergenlikle ilişkilendiriyor.
Bu kimyasallar tüm dünyada yaygın olmaları, çevrede bozulmadan kalmaları, canlıların vücutlarında birikmeleri ve toksisiteleri sebebiyle “kalıcı organik kirleticiler” içinde değerlendiriliyor.
Gıdalara temas eden maddeler (food contact material) kanunlara göre ‘kirletici’ olarak kabul edilmiyor ve bunlarla ilgili çok fazla araştırma yok
Ambalajlarda kullanılan 6 bin 500 civarında kimyasal maddenin hem insan sağlığına hem embriyo üzerine olan etkileri hakkında fazla bir bilgiye sahip değiliz.
Daha önce yasaklanan PFAS türleri var
DuPont firması tarafından Teflon ürünlerde kullanılan PFAS türlerinden biri vücutta biriktiği ve kansere yol açtığının anlaşılması dolayısıyla kullanılması yasaklanmıştı ama şirketin iç yazışmalarından bu maddelerin kanserojen olduğunun bilinmesine rağmen bunun halktan gizlendiği de ortaya çıkmıştı.
“Poli-floro-alkil” ve “per-floro-alkil 2015 senesi sonunda USA’ da artık kullanılmayacak olmakla beraber bunların yerini alacak olan yeni PFAS grubundaki kimyasallar için de aynı endişeler duyuluyor.
Endüstri grupları yeni kimyasalların florlanmış karbon atomları zincirlerinin daha kısa oldukları için vücuttan daha çabuk atıldıklarını ve daha az toksik olduklarını iddia ediyorlar (3).
Almanya’ da da tüketici örgütü Foodwatch tarafından yapılan araştırmada incelenen 120 paketlenmiş gıdanın yüzde 43’ ünde paket üzerindeki yazılardan aromatik madeni yağ sızdığı tespit edilmişti.
Gelelim neticeye
Endüstrinin, paketlerin yiyeceklerin sağlıklı muhafazasını sağladığı iddiası bir kere daha çürüğe çıkmış oluyor.
Hazır gıdaların sadece içindeki yiyecek veya içeceğin değil ambalajının bile ne kadar riskli olduğunu görün ve bunları tüketmenin doğru olup olmadığına siz karar verin.