Habersiz kendinden bilmiyor yaptığını Ey insan, önce sen kendini tanı
Senin mahiyetin hatta meleklerden de ulvidir Cihan sende gizlidir alem senin içindir
Allahın halifesi yeryüzünün varisidir insan. Allahın bütün sıfatlarına mazhar olan yegane varlıktır insan. 5 duyu akıl ve ruh sahibi düşünen, konuşan hem biyolojik hem sosyolojik hem de ideolojik tek varlık insan. Manevi yönüyle üstünlük taşıyan, maddi yönüyle de Allahın muhteşem kudretinin bir mucizesi insan.
Hz Mevlananın tabiriyle bir hamur teknesi boyunda. lakin tabiattan da üstün, kâinattanda. Çünkü insan, Allahın cemâlinin ve celâlinin aynası ve Allahın en muammalı sırrıdır. Bir tek hücresinde 18 Bin alemi taşıyan muhteşem kâinatın özüdür. Şeyh Galibe göre insan, bir damla kan bin kaygıdır.
Muhammed İkbale göre ise insana sığabilen alem, aleme sığamayan insandır.
Yunusa göre insan ise madde ve mânânın vuslatıdır ki Yunus bunu şöyle izah eder : ete kana büründüm Yunus oldum göründüm.
İnsan dedikleri el ayak ile baş değil İnsanı insan kılan baş ile kaş değil
Beden et kemik yığını hayvanda da var yamanı
Hakkın kudret sırrıdır ruhsuz kalıp hoş değil
Hem eşrefi mahluk hem esfele safilin olabilme vasfına sahip tek varlıktır insan.
Onda okadar büyük bir aşk ve arzu var ki 18 Bin alemin özüdür. Buna rağmen
tatmin olmaz, rahat durmaz. Çünkü Yüce Yaratıcı insanın gönlünü ancak yüce zatı
ile tatmin olur bir fıtratta yaratmıştır.
Allahu Azimuşşan insanı varlıkların içinde en güzel surette yarattı. Halifeliği ona
layık gördü ve ona muhabbet edip kendine muhatab etti. Eşrefi mahluk iltifatıyla sıfatlandırıp ahseni takvim libasıyla ziynetlendirdi. Ona kendi iradesinden bir cüz verip, kendi ruhundan üfürdü.
Varlıkta uçsuz bucaksız fezaya serpilmiş milyarlarca güneş sistemi var. Bunların içinde yüzen bir toz zerresi kadar sayılabilecek olan kendi güneş sistemimizdeki küçücük dünyamız ve küçücük dünya üzerindeki insan cismiyle bir zerre bile değil
lâkin ruhuyla milyarlarca güneş sisteminin özünü teşkil ediyor.
Yani insan, gölgesi kadar değil, yüreği kadar yer kaplar. Yüreğiyle 18 Bin alemi kapsar Bundan dolayı insana alemi ekber denilir. Hz Alinin dediği gibi küçücük cisminde tüm mevcudat dürülüp gizlendi.