Mevsim itibariyle çalışanlar yıllık izin kullanmaya başladı. Haliyle bu dönemlerde sorular da hep yıllık izinle ilgili oluyor.
Bizde bu nedenle okur sorularına cevap vermiş olalım.
Çalışanların en önemli haklarından birisi de yıllık izin hakkıdır. Çalışan işçinin daha verimli veya aynı seviyede çalışmasını devam ettirebilmesi için, belli bir süre dinlenmesi gereklidir.
İş Kanunu’nda da yıllık izin ayrıca korunmuş ve düzenlenmiştir. Buna göre, İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. En önemli kural ise, çalışanın talebi bile olsa yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.
Anayasa çalışanların dinlenme hakkına sahip olduklarını, ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartlarının kanunla düzenleneceğini (m.50) belirtmiştir.
***
En az 14 gün izin şart
İş Kanunu’nun 53 ve takip eden maddelerinde de ücretli yıllık izin hakkı ve şartları düzenlenmiştir. İş Kanuna tabi çalışanlar için;
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
-1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dâhil) olanlara 14 günden,
-5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden,
-15 yıl (dâhil) ve daha fazla olanlara 26 günden az olamaz.
18 ve daha küçük yaştaki işçilerle 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz.
Yargıtay’ın görüşüne göre aynı işyerinde emekli olup tekrar işe girenler için “50 yaş” kriteri devreye gireceğinden, söz konusu emekli çalışanlar için yıllık izin süresi 20 gün, yer altı maden işyerlerinde erkek çalışanlar için 24 gün olacaktır. Burada, 50 yaşını tamamlamak değil, 50 yaşından gün almak önemlidir.
***
10 gün kuralı var
Yıllık Ücretli İznin Bölünmezliği: İş Kanunu’nun 56. maddesine göre, yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. Başka bir ifadeyle, yıllık izin süresinin işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi zorunludur. Ancak yıllık izin sürelerinin kullanıma ilişkin esneklik de bulunmaktadır. Aynı kanunun esnek fıkrası, “Yıllık izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde kullanılabilir” şeklindedir.
Buna göre, yıllık izin süresinin bölünmesinde tarafların anlaşması yanında tek bir şartın gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu şart yıllık izin süresinin bir bölümünün 10 günden az olamayacağıdır.
***
Bir yıl çalışma şartı
4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçiler işyerine girdiği günden başlayarak, deneme süresi de içinde olmak üzere en az bir yıl çalışmış olanlara işyerindeki kıdemlerine ve yaşlarına göre yıllık ücretli izin verilmektedir.
Ancak, işverenlikçe uygun görülmesi halinde, hak kazanacağı gelecek izinden avans olarak yıllık ücretli izin kullandırılması mümkündür.
Bu yolu tercih eden işverenlerimizin, söz konusu personellerden, işten izne hak kazanmadan ayrılması halinde, bakiye hak edişlerden bu tutarın mahsup edilebileceğine ilişkin protokol/taahhüt imzalamalarını önermekteyiz.
Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır.
İşveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır.
***
Mevsimlik işçiye izin yok
4857 sayılı İş Kanunu’nun 53/3. maddesi uyarınca, mevsimlik işlerde yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümler uygulanmaz. Bir başka anlatımla, mevsimlik işçi, 4857 sayılı İş Kanunu’nun yıllık ücretli izin hükümlerine dayanarak, yıllık ücretli izin kullanma veya buna dayanarak ücret alacağı isteminde bulunamaz. Hemen belirtmek gerekir ki, 53/3. maddede ki kural, nispi emredici kural olup, işçi lehine bireysel iş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmesi ile yıllık ücretli izne ilişkin hükümler düzenlenebilir.