Sığırlarda ketozis hastalığı genellikle yüksek süt verimli ineklerde laktasyon sırasında oluşan enerji açığı sonucu meydana gelir. Başlıca primer ve sekonder olarak meydana gelen ketozis 5 şekilde oluşur.
1.Primer: Yüksel laktasyonel potansiyele sahip ve iyi kaliteli rasyonla beslenen, fakat negatif enerji dengesine sahip aşırı vücut kondisyonuna sahip ineklerde görülür.
Risk Faktörleri;
Postpartum vücut yağı kondisyonun ve ilk gün süt veriminin daha yüksek olması, Süt yağı / protein oranı > 1.5 olması, Vücut Kondisyon Skoru kaybının artması, Kuru dönem vücut kondisyon skorunun kaybı ve kuru dönemin uzun olması, Hareketsizlik, Rasyonda protein fazlalığı,2.Sekonder: Mastit, metrit, RPT, AD gibi hastalıklar sırasında oluşan enerji açığından dolayı
3.Alimenter: Sılajlarda aşırı şekilde butirik ve hatta laktik asit miktarına bağlı şekillenir. Topraklanmış silaj da sebep olabilmektedir.
4.Açlık: Zayıf kondisyon yağısındaki ve kötü kaliteli yemlerle beslenenlerde rasyonlarında propionat ve protein eksikliği ve vücut rezervlerinden glukoneogenezis kapasitesinin sınırlı olması sonucu da olur.
5.Spesifik nutrisyonel eksikliğine bağlı: Co ve P eksikliği sonucu oluşur.
Ketozisin Semptomları ( Klinik Belirtileri )Subklinik Form;
Süt veriminde azalma, ketonuri Fertilitede azalma, ovaryum disfonksiyonuSindirim Formu – Aşırı Kilo Kaybı;
Semptomlar çıkmadan 2 – 4 gün önce süt veriminde ve iştahta azalma, Önce konstra yeme, sonra silaja, en son da diğer kaba yemlere iştahsızlık gelişmesi, Bazen Pika ( Mineral Eksikliği ), İlerleyen dönemde hızlı bir şekilde süt veriminde azalma, Kilo kaybı sonucu vücut kondisyonunda gitgide zayıflama, Kuru, sert dışkılama, Deri elastikiyetinde azalma, Orta derece de depresyon, Rumen hareketlerinde azalma ve zayıflama, Solunum havasında ve sütte aseton kokusu, Geçici sendeleme ve körlük nöbetlerinin oluşması, Kıl örtüsünde matlık, kuruluk ve kıllarda dikleşme,Sinirsel Form:
8-12 saat aralıklarla nöbetler tarzında 1-2 saat süren ani başlayan semptomlar, Başı dayama, dönme, körlük, amaçsız dolaşma, çiğneme hareketleri ve salivasyon, Orta şiddette tremor, bazen tetani, inkoordinasyon, insan ve cansız maddelere agresif davranabilme, Hiperastesi, iştahsızlık, cisimleri yalama, çiğneme hareketleri ve salivasyon,Sığırlarda Ketozis Laboratuar Bulguları
Ketonemi ( 10-100mg/dl ) Ketonüri ( 80-1300 mg/dl ) Sütte keton (>10-40 mg/dl ) Primer ketoziste idrar mor renk oluşumu daha koyu olabilirken, sekonder ketoziste daha açıktır Kanda uçucu yağ asitleri düzeyinde yükselme Hafif hipokalsemi Bazılarında bikarbonat düzeyinde azalabilir Gliserol düzeyinde artışSindirim formu enerji açığında ki denge kapatıldığında bazen kendiliğinden iyileşirse de, süt verimi normale ulaşamayabilir. Ketozisin 1-7 hafta gibi uzun sürdüğü olgularda genellikle karaciğer yağlanması vardır. Sinirsel formunun prognozu elverişli olmasa da çoğu kez tedaviye cevap vermektedir.
Kan glukozu yükseltmek için 500ml %50’lik veya 0.75-1 lt %30’luk Desktroz serumu uygulanmalı. Bu uygulama sonrası ketozis devam ederse sekonder ketozis göz önüne alınıp %5’lik Desktroz serumu uygulanmalıdır. İlk gün günde 2 kez 225 g. sonra ki 2 gün ise 110 g propilen glikol ya da gliserin içirilmelidir. Co eksikliğiolduğu bölgelerde propilen glikol inide 100mg Co içirilmelidir.
Deksamethason 10-20 mg uygulanmalıdır. Ketozisin seyrine göre 2-3 gün sonra tekrarlanabilir. İştah açıcı tonik ilaçlar kullanılabilir. Yanıt vermeyen olgularda karaciğer yağlanması şüpesi dikkate alınmalı insulin veya günde 2 kez %5-%10 ‘luk Dekstroz veerilerek insulin konsantrasyonunu artırılmalıdır. Kronik olgularda lipolizi önlemek için 12g niasin kullanılabilir. Keton cisimciklerinin oluşumunu engellemek için L-karnitin 1 g parenteral uygulanabilir. Propiyonik asidin glukoza dönüşümünde rol oynması amacı ile Vit. B12 kullabılabilir. Koruma Rasyonun düzeltilmesi Kuru dönemde ineklerin hareket etmeleri sağlanmalı Doğuma 6-8 hafta kala günde 110 g. sodyum propionat ya da 150 ml propilen glikol verilebilir Laktasyonun başlarında butirik asit ketojenik yemleri yedirmekten kaçınılmalıdır.