Sığırlarda ketozis hastalığı genellikle yüksek süt verimli ineklerde laktasyon sırasında oluşan enerji açığı sonucu meydana gelir. Başlıca primer ve sekonder olarak meydana gelen ketozis 5 şekilde oluşur.
1.Primer: Yüksel laktasyonel potansiyele sahip ve iyi kaliteli rasyonla beslenen, fakat negatif enerji dengesine sahip aşırı vücut kondisyonuna sahip ineklerde görülür.
Risk Faktörleri;
- Postpartum vücut yağı kondisyonun ve ilk gün süt veriminin daha yüksek olması,
- Süt yağı / protein oranı > 1.5 olması,
- Vücut Kondisyon Skoru kaybının artması,
- Kuru dönem vücut kondisyon skorunun kaybı ve kuru dönemin uzun olması,
- Hareketsizlik,
- Rasyonda protein fazlalığı,
2.Sekonder: Mastit, metrit, RPT, AD gibi hastalıklar sırasında oluşan enerji açığından dolayı
3.Alimenter: Sılajlarda aşırı şekilde butirik ve hatta laktik asit miktarına bağlı şekillenir. Topraklanmış silaj da sebep olabilmektedir.
4.Açlık: Zayıf kondisyon yağısındaki ve kötü kaliteli yemlerle beslenenlerde rasyonlarında propionat ve protein eksikliği ve vücut rezervlerinden glukoneogenezis kapasitesinin sınırlı olması sonucu da olur.
5.Spesifik nutrisyonel eksikliğine bağlı: Co ve P eksikliği sonucu oluşur.
Ketozisin Semptomları ( Klinik Belirtileri )
Subklinik Form;
- Süt veriminde azalma, ketonuri
- Fertilitede azalma, ovaryum disfonksiyonu
Sindirim Formu – Aşırı Kilo Kaybı;
- Semptomlar çıkmadan 2 – 4 gün önce süt veriminde ve iştahta azalma,
- Önce konstra yeme, sonra silaja, en son da diğer kaba yemlere iştahsızlık gelişmesi,
- Bazen Pika ( Mineral Eksikliği ),
- İlerleyen dönemde hızlı bir şekilde süt veriminde azalma,
- Kilo kaybı sonucu vücut kondisyonunda gitgide zayıflama,
- Kuru, sert dışkılama,
- Deri elastikiyetinde azalma,
- Orta derece de depresyon,
- Rumen hareketlerinde azalma ve zayıflama,
- Solunum havasında ve sütte aseton kokusu,
- Geçici sendeleme ve körlük nöbetlerinin oluşması,
- Kıl örtüsünde matlık, kuruluk ve kıllarda dikleşme,
- 8-12 saat aralıklarla nöbetler tarzında 1-2 saat süren ani başlayan semptomlar,
- Başı dayama, dönme, körlük, amaçsız dolaşma, çiğneme hareketleri ve salivasyon,
- Orta şiddette tremor, bazen tetani, inkoordinasyon, insan ve cansız maddelere agresif davranabilme,
- Hiperastesi, iştahsızlık, cisimleri yalama, çiğneme hareketleri ve salivasyon,
Sığırlarda Ketozis Laboratuar Bulguları
- Ketonemi ( 10-100mg/dl )
- Ketonüri ( 80-1300 mg/dl )
- Sütte keton (>10-40 mg/dl )
- Primer ketoziste idrar mor renk oluşumu daha koyu olabilirken, sekonder ketoziste daha açıktır
- Kanda uçucu yağ asitleri düzeyinde yükselme
- Hafif hipokalsemi
- Bazılarında bikarbonat düzeyinde azalabilir
- Gliserol düzeyinde artış
Sindirim formu enerji açığında ki denge kapatıldığında bazen kendiliğinden iyileşirse de, süt verimi normale ulaşamayabilir. Ketozisin 1-7 hafta gibi uzun sürdüğü olgularda genellikle karaciğer yağlanması vardır. Sinirsel formunun prognozu elverişli olmasa da çoğu kez tedaviye cevap vermektedir.
- Kan glukozu yükseltmek için 500ml %50’lik veya 0.75-1 lt %30’luk Desktroz serumu uygulanmalı. Bu uygulama sonrası ketozis devam ederse sekonder ketozis göz önüne alınıp %5’lik Desktroz serumu uygulanmalıdır.
- İlk gün günde 2 kez 225 g. sonra ki 2 gün ise 110 g propilen glikol ya da gliserin içirilmelidir. Co eksikliği
olduğu bölgelerde propilen glikol inide 100mg Co içirilmelidir.
- Deksamethason 10-20 mg uygulanmalıdır. Ketozisin seyrine göre 2-3 gün sonra tekrarlanabilir.
- İştah açıcı tonik ilaçlar kullanılabilir.
- Yanıt vermeyen olgularda karaciğer yağlanması şüpesi dikkate alınmalı insulin veya günde 2 kez %5-%10 ‘luk Dekstroz veerilerek insulin konsantrasyonunu artırılmalıdır.
- Kronik olgularda lipolizi önlemek için 12g niasin kullanılabilir.
- Keton cisimciklerinin oluşumunu engellemek için L-karnitin 1 g parenteral uygulanabilir.
- Propiyonik asidin glukoza dönüşümünde rol oynması amacı ile Vit. B12 kullabılabilir.
Koruma
- Rasyonun düzeltilmesi
- Kuru dönemde ineklerin hareket etmeleri sağlanmalı
- Doğuma 6-8 hafta kala günde 110 g. sodyum propionat ya da 150 ml propilen glikol verilebilir
- Laktasyonun başlarında butirik asit ketojenik yemleri yedirmekten kaçınılmalıdır.