Tıbbi Fetva Kurumu FDA, yüksek miktarda kansere yol açan nitrozamin bulunduğu gösterilen Chantix (varencline) adlı sigarayı bıraktırma ilacının toplatılmasına karar vermiş (1).
İlacın bu ciddi riskine rağmen yeni başlayanların tedaviye devam edebileceklerinin bildirilmesi ise ayrı bir garabet ama hiç şaşırmadım.
Senede 500 binden fazla insanın ölümüne sebep olduğu için yasaklanan trans yağların kullanımına da 3 sene daha müsaade edilmişti.
Pfizer tarafından üretilen bu ilaç ülkemizde Champix adıyla bulunuyor ve Sağlık Bakanlığı tarafından sigarayı bırakmak isteyenlere ücretsiz olarak veriliyordu.
Pfizer’ in açıklaması
N-nitroso-vareniklin’in uzun süreli alınması, insanlarda teorik artmış potansiyel kanser riski ile ilişkilendirilebilir, ancak bu ilacı alan hastalar için acil bir risk yoktur.
Sigarayı bırakmanın sağlığa faydaları, vareniklin içindeki nitrozaminden kaynaklanan teorik potansiyel kanser riskinden daha ağır basmaktadır.
Nitrozaminler, kurutulmuş ve ızgara etler, süt ürünleri ve sebzeler de dahil olmak üzere su ve gıdalarda yaygın olarak bulunur.
Herkes bir miktar nitrozamine maruz kalır.
Bu katkılar, insanlar onlara uzun süreler boyunca kabul edilebilir seviyelerin üzerinde maruz kalırsa kanser riskini artırabilir (2).
Sigara tiryakilerinde bu ense varken
Bu ilacın ciddi yan etkileri olduğu daha piyasaya verildiği günlerde de biliniyordu.
12 sene evvel ilaç ilk çıktığında kaleme aldığım “Sigara tiryakilerinde bu ense varken” başlıklı yazımda şunları yazmıştım (3):
Şimdi gelelim yeni ilaca. Durun hemen heyecanlanmayın. Ben yeni ilaçlardan… hele de böyle reklâm kampanyaları ile şişirilen ilaçlardan ‘korkarım’. Gerçi, bu yeni ilacın teorik olarak etki mekanizması mâkûl ve mantıklı. Ancak, her zaman teoride iyi veya doğru olan şey pratikte öyle olmayabiliyor. Bu bir.
İkincisi ürünü çıkaran firmanın mali desteği ile yapılan çalışmalara körü körüne güvenmek doğru değil. Bunların sonuçlarına her zaman ihtiyatla yaklaşmak gerekiyor, çünkü bu tür çalışmalarda bir taraftan ilacın etkinliği abartılırken, diğer taraftan da yan etkileri görmezden gelinebiliyor.
Üçüncüsü, bir ilacın 4 bin kişi üzerinde denenmiş olması yaygın kullanım için asla yeterli değil. Böyle birkaç bin kişi üzerinde denenip de ‘mükemmel oldukları belirlenen nice ilaç’ piyasaya çıktıktan kısa bir süre sonra ya umulduğu kadar etkili olmadıkları veya ciddi yan etkileri yüzünden toplatıldı.
Dört; bu ilaç ucuz da değil. Üç aylık tedavi maliyetinin 400 lira olduğu yazıyor gazetelerde. Belli ki, tiryakinin sigaraya verdiği paraya göz dikilmiş. ‘Madem ki kendini zehirlemeye bu kadar para veriyor, onu biz alalım’ demiş olmalılar. Eh, bence pek haksız da değiller. Adamın tüm parasına el koyunca sigara alamaması da bir yöntem aslında.
Sigarayı bırakacağım derken…
“Sigarayı bırakacağım derken…” başlıklı makalemde de şunları yazmıştım (4):
Varenicline’ nin de bulantı, kusma, baş ağrısı, uykusuzluk, şişkinlik ve gaz, kâbus görme ve tat alma bozukluğu gibi yan etkileri olduğu ve bu yüzden de ilacı kullananların yüzde 10’ unda tedavinin kesilmesi gerektiği zaten biliniyordu.
Kullanımı yaygınlaştıkça ilacın ciddi görme ve kalp ritim bozukluklarına, havale ve kas spazmlarına, bayılmalara, şeker hastalığına ve hatta ölümlere de sebep olabileceği ileri sürülmeye başlandı.
2007 yılında prospektüsüne intihar eğilimi, depresyon ve ajitasyon gibi ciddi psikiyatrik yan etkilere yol açabileceği uyarısı eklendi. Bu ilacı kullananların baygınlık ve şuur kaybı yüzünden ciddi kazalara karışabilecekleri ortaya çıkamaya başladı ve araba veya bir makine kullananların çok dikkatli olmaları gerektiği bildirildi. Amerika’ da pilotların, kamyon şoförlerinin Chantix kullanmaları yasaklandı.
Institute for Safe Medication Practices isimli kuruluşun yayınladığı bir rapor bu konudaki endişelerin ne kadar yerinde olduğunu bir kere daha ortaya koydu. Bu rapora göre 2008 yılının ilk üç ayında Amerika’ da Chantix kullanımı ile ilgili 50 tanesi ölümle sonuçlanan 1001 ciddi reaksiyon bildirilmiş. Bu rakamın en çok satılan on ilaçla ilgili yan etkilerin toplamından daha fazla olduğunu da ekleyelim de fazla söze gerek kalmasın.
Daha sonra bu ilaçla ilgili birçok yazı yayınladım (5).
Gelelim neticeye
BİR: Pfizer, hakkını yemeyelim, insan sağlığına değer veren bir şirkettir. Bir ürününün zararlı olduğu ispatlandığında derhal piyasadan çekiyor ve milyonlarca dolar tazminat ödemeyi de şak diye kabul ediyor.
İKİ: Bakalım Sağlık Bakanlığı bu ilacı verdiği hastaları bu bakımdan bir kontrolden geçirecek mi?
ÜÇ: Bu ilacın yan etkilerine dikkat çeken yazılarımdan dolayı sigara üreticileriyle aramda ilişki olabileceği meslekdaşlarım tarafından da ileri sürülmüştü. Evet, ben de şimdi bunu açıklıyorum.
Doğrudur, sigara üreten şirketlerle ilişkim var: Benden nefret ediyorlar.
Kaynaklar:
3. https://ahmetrasimkucukusta.com/2012/02/09/hakkimda/sigarayi-biraktiriyor-ama/
4. https://ahmetrasimkucukusta.com/2011/01/07/yazilar/tip-yazilari/sigara/si-birakacagim-derken/
5. https://ahmetrasimkucukusta.com/?s=champix
***
İndependent Türkçe‘ nin haberi:
ABD merkezli ilaç devi Pfizer, sigara bağımlılığına son vermeyi amaçlayan Chantix isimli reçeteli ilacını, kansere yol açan nitrozamin isimli maddeden haplarda yüksek miktarda bulunması nedeniyle toplatma kararı aldı.
ABD İlaç ve Gıda Dairesi’nden (FDA) yapılan açıklamada, ülke çapında Chantix’in 0.5 mg ve 1 mg olarak satılan tüm versiyonlarının toplatılacağını duyurdu. Açıklamada, ilacın uzun süre kullanılmasının ‘insanlarda kanser riskinin potansiyel olarak artmasına yol açabileceği ama bu ilacı kullanan hastalar için acil bir risk bulunmadığı’ belirtildi.
FDA açıklamasında, ilgili hastaların sigara bırakmak için yeni bir ilaç alana dek Chantix’i kullanmaya devam etmesi gerektiği aktarılırken, sigarayı bırakmanın sağlık açısından getirdiği kazanımların Chantix’in içindeki nitrozaminin yol açtığı kanser riskinden daha fazla olduğu vurgulandı.
Pfizer firması Chantix’in dağıtımını haziran ayında durdurmuş ve belirli yerdeki ilaçları geri çekmişti. Bu tarihte yapılan açıklamada kararın temkinli olmak adına alındığı, daha fazla testler yapılacağı belirtilmişti. Ağustos ayında ise daha geniş çaplı bir toplatma kararı açıklanmıştı.
Genellikle 12 ila 24 hafta boyunca kullanılan Chantix 2006 yılında, 18 yaşın üzerindeki yetişkinlere sigarayı bırakmakta yardımcı olması için geliştirilmişti.
***
EK 1 (20.9.2021): FERHAT ARSLAN “Terminolojiye birşey katacağım. Pfizerlanmış* * Hayatının bir döneminde mRna aşısı olup, sigaradan dolayı impotans sorunu yaşayarak viagra kullanmak zorunda kalan ve en son olarak sigara bırakmak için chantixlenen dünyalı 1. Madde yeter ve gerek şarttır. Latife desem değil.” Kaynak: https://twitter.com/Ferhatarslandr/status/1440000491019190278?s=20
