Sosyal güvenlik beşikten mezara herkesin en temel ihtiyacıdır. Sigortalı çalışmanın ödülü ise şartları sağladıktan sonra emekli aylığına hak kazanmaktır.
Ancak şartları sağlayamayan ve ileri yaşlara gelen sigortalılar için prim iadesi gündeme gelmektedir. Zaman zaman sigortalılar ileri yaşa gelmeleri ve çalışma hayatına son vermelerinden dolayı prim günlerini tamamlama ve emeklilik imkânlarının kalmaması nedeniyle primlerini iade alma yolu aramaktadır.
Okurlarımızın bizlerde primlerimizi iade alabilir miyiz dediklerini duyar gibiyim. Esasen her isteyen SGK’dan primlerini iade alamıyor. SGK’dan prim iadesini iki şekilde almak mümkündür.
TAVANI AŞAN PRİMLERİN İADESİ
Birincisi sigortalının birden fazla yerde çalışması varsa (örneğin iki veya üç şirkette çalışıp) bu işyerlerinden SGK ‘ya bildirilen aylık kazançları toplamı SGK tavanını geçiyorsa, tavanı geçen tutarın işçi hissesi sigortalının yazılı dilekçeyle talebi halinde çalışana iade edilmektedir.
5510 sayılı Kanun’un 82’nci maddesine göre, sigortalıların birden fazla işte çalışması nedeniyle ödenen primler toplamının, prime esas kazanç üst sınırını aşması halinde, aşan kısmın tamamının sigortalının talebi üzerine en geç talep tarihini takip eden ay içinde hissesi oranında sigortalıya defaten geri ödeneceği ön görülmüştür.
SGK prime esas kazanç tavanını aşan sigorta primi işçi hissesinin iade edilebilmesi için işçinin ilgili SGK müdürlüğüne dilekçe ile talepte bulunması gerekir. Yazılı dilekçe ile talepte bulunulmadığı takdirde SGK kendiliğinden ödeme yapmaz.
YAŞLILIK/ÖLÜM TOPTAN ÖDEMESİ
SGK’dan prim iadesini talep etmenin ikinci yolu ise emeklilik için yaş şartını doldurduğu halde ( 2008 öncesi işe girenlerde 60, 2008 sonrası işe girenlerde 65 yaş) sigortalının prim ödeme gün sayısı toplamının emekli maaşı bağlanması için yeterli olmaması halinde geçerlidir.
5510 sayılı Kanunun 31 inci maddesine göre yaşlılık toptan ödemesi, Kanunun 4/1-(a), 4/1-(b) ve bu Kanuna göre ilk defa 4/1-(c) bentleri kapsamında sigortalı olanlardan,
– Çalıştığı işten ayrılan, işyerini kapatan veya devreden,
– Yaş şartını (kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş) doldurduğu halde malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan, sigortalılara yapılacaktır.
Bu durumda sigortalının emekli olma ihtimali olmadığından sigortalı adına yatırılan malullük yaşlılık ve ölüm sigortası priminin tamamı (bildirilen SPEK tutarının %20 si) sigortalıya talebi halinde toptan ödeme olarak verilmektedir.
Kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primleri toptan ödeme yoluyla ödenmeyecek ayrıca, sigortalının hizmet borçlanmaları da yaşlılık toptan ödemesine dahil edilmemektedir.
Burada sigortalıların ölümü halinde hak sahiplerine (eş-çocuk-anne-baba) ölüm toptan ödemesi yapılmaktadır. Sigortalının hak sahipliği şartlarını taşıyan eşine, çocuklarına, ana ve babasına hisseleri oranında verilecektir. Ölüm toptan ödemesi yapılabilmesi için, eş, çocuk, ana ve babaya ölüm aylığı bağlanmasında aranan şartların mutlaka yerine getirilmiş olması gerekmekte olup, bu şartları taşımayan hiçbir hak sahibine toptan ödeme yapılmayacaktır.