Başlığa bakıp da dinlemeye takıldığımı veya siyasete heveslendiğimi sanmayın.
Bu kripto bildiğiniz kriptolardan değil, bambaşka bir şey. Bu bir mikrop, daha doğrusu bir parazit.
Aslında tam ismi “kriptosporidium” ama kısaca ‘kripto’ deniyor.
Yaz günleri de kriptoların en çok hastalık yaptığı mevsim çünkü bu parazit insanlara kirlenmiş sulardan ve yiyeceklerden bulaşıyor.
Hasta kişilerin dışkısıyla kirlenmiş suların içilmesi, yiyeceklerin yenmesi veya kirli sulara girilmesi, yüzülmesi bulaşma için yeterli oluyor.
Özellikle de genel kullanıma açık havuzlar, su parkları bu bakımdan en önemli bulaşma kaynakları.
Parazitlerin suda uzun süre canlı kalabilmeleri, dezenfeksiyona dirençli olmaları ve parazitin hasta kişi iyileştikten haftalar sonra da dışkı ile atılmaya devam etmesi hastalığın bulaşıcılığını artırıyor.
Bu parazite dünyanın her yerinde rastlanmakla beraber, sebep olduğu bağırsak enfeksiyonu temizlik kurallarına tam uyulmayan gelişmekte olan ülkelerde daha fazla görülüyor.
Parazit, içme ve kaynak suları, göl, havuz ve su parkları gibi su bulunan çok değişik ortamlarda bulunabiliyor.
Ülkemizde de özellikle küçük çocuklardaki ishâllerin etkenlerinden biri.
İzmir’ de akut ishali olan 118 çocuk üzerinde yapılan bir araştırmada, hastaların yüzde 15’ e yakınında bu parazitin sorumlu etken olarak belirlenmesi, kriptosporidiumun Türkiye için de önemli bir hastalık etkeni olduğunu gösteriyor.
En önemlisi ishâl
Hastalığın en önemli belirtileri ishâl, ateş, karın ağrısı, mide krampları, bulantı ve kusma.
Hastayı en çok rahatsız eden ve hâlsiz-bitkin düşüren şey genellikle 1-2 hafta devam eden ishâl.
Bu, su kaybına karşı daha hassas olan bebeklerde, yaşlılarda, böbrek ve kalp hastalarında, idrar söktürücü ilaç kullananlarda çok tehlikeli sonuçlara yol açabiliyor.
Hastalık bağışıklık sisteminde sorunları olan kişilerde, meselâ kanser tedavisi görenlerde, kortizon kullananlarda ölümcül de olabiliyor.
Alınması gereken tedbirler
Su yoluyla bulaşan bu parazitten kurtulmak için alınması gereken tedbirleri şöylece sıralayabiliriz:
İshâli olanlar hastalıkları geçtikten iki hafta sonrasına kadar havuza girmemelidir.
Havuzda yellenmek doğru değildir.
Havuz suyu ağza alınmamalı ve yutulmamaya dikkat edilmelidir.
Çocuk bezi kullanan çocuklar herkesin girdiği havuzlara sokulmamalı, bu çocukların altı havuz kenarında değiştirilmemelidir.
Herkes ve özellikle de çocuklar havuza girmeden önce mutlaka duş almalı ve özellikle de makat ağzı su ve sabunla iyice temizlenmelidir.
Evcil hayvanlar kesinlikle havuzlara sokulmamalıdır çünkü kripto hayvanlarda da hastalık yapabilmektedir.
Yemekten önce eller su ve sabunla iyice yıkanmalıdır.
Normal klorlama etkisiz
Parazitin yok edilmesi için en etkili yöntem suların klorlanmasıdır ancak normal dozlardaki klorlama yeterli olmadığından ‘yüksek doz klorlama’ yapılması gerekir.
Burada dikkat edilmesi gereken önemli nokta, klorun bulutsuz günlerde yoğun güneş ışınları tarafından parçalanıp etkisiz hâle gelmesidir.
Bunun için de havuz klor düzeylerinin sıcak havalarda özellikle öğleden sonra iki saatte bir kontrol edilmesi gerekir.
Gelelim neticeye
Yaz, ishâllerin en çok görüldüğü mevsim ve pek çok da sebebi var.
İlk akla gelen de besin zehirlenmelerine bağlı ishâller ama serinlemek için girilen havuzlardan su parklarından bulaşan bir parazitin de ishâllere yol açabileceği de bilinmeli ve halka açık bu tür yerler yetkililer tarafından mutlaka ciddi şekilde denetlenmeli ve uygun şekilde klorlanmalıdır.
