Türkiye’de en son uygulamaya giren sigorta kolu işsizlik sigortasıdır.
İşsizlik sigortası zorunludur. SGK ’lı olarak (4/a) çalışmaya başlayanlar (sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışan emekliler hariç) işe başladıkları tarihten itibaren işsizlik sigortasına tabi olurlar. Sigortalılığın başlamasıyla birlikte, sigortalılar ile bunların işverenlerinin sigorta hak ve yükümlülükleri de işlemeye başlar. İşveren tarafından geçici görevle yabancı ülkeye gönderilen sigortalıların hak ve yükümlülükleri bu görevi yaptıkları sürece devam eder.
Sigortalı işsizlere Kanunda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde, İŞKUR tarafından aşağıda belirtilen ödemeler yapılır ve hizmetler sağlanır;
a) İşsizlik ödeneği,
b) 5510 Sayılı Kanun gereği ödenecek sigorta primleri,
c) Yeni bir iş bulma,
d) Aktif işgücü hizmetleri kapsamında kurs ve programlar.
İşsizlik ödeneği, daha önce bir işyerinde çalışmış ve çeşitli nedenlerle işsiz kalan bireylerin gelir kaybını gidermek amacıyla işsizlik fonundan ödenen bir ödenek olup zorunluk işsizlik sigortasının kapsamında verilmektedir.
İşsizlik ödeneğinden yararlanabilmek için işçinin üç şartı yerine getirmesi gerekmektedir. Bunlar; belli bir süre prim ödeme (son üç yıl içerisinde 600 gün prim ödenmiş olması), işten ayrılmadan önceki 120 gün hizmet akdine tabi olma ve işten ayrılma nedeninin işsizlik ödeneğine hak kazandıracak şekilde sonlandırılmasıdır.
En az 6 ay, en çok 10 ay
Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan, son üç yıl içinde;
a) 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,
b) 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,
c) 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gündür.
İşsizlik ödeneği süresi, en az 6 ay, en çok 10 ay süreyle verilmektedir.
İşten çıkış kodu önemli
İşsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için işsizliğin nedeninin haklı bir gerekçe olmayan iradeye bağlı olmaması gerekir. Genel bir ifadeyle işçinin istifa etmesi gibi veya kendisine haklı nedenle fesih yetkisi vermeyen bir durumun olmaması gerekir. Bu anlamda uygulamada işçinin işten ayrılma nedenine bakılarak işsizlik ödeneğine hak kazanıp kazanmadığı kontrol edilmektedir. Böyle bir durumda ise kontrol mekanizması işten ayrılış nedeni için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirlenen işten çıkış kodlarına göre işlemektedir.
İşsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için ön koşullardan biri de işten ayrılma tarihindeki son 120 içerisinde herhangi bir şekilde kesintisiz çalışmış olmalıdır
İşsizlik ödeneği en çok 2.046 TL
İşsizlik ödeneği günlük olarak hesaplanmaktadır. Buna göre sigortalının işten ayrıldığı tarihten önceki dört ayda prime esas kazançları dikkate alınarak günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkı kadar işsizlik ödeneği hesaplanır. İşsizlik ödeneğinin aylık miktarı brüt asgari ücretin %80 ini geçemez. 2019 yılında geçerli olan asgari ücret 2.558,40 TL olduğundan aylık işsizlik ödeneği tutarı en az 1.023,36 TL ve en yüksek tutar ise 2.046,72 TL olacaktır.