Sağlıklı yaşama da, hastalıklardan korunmada adam gibi beslenme, fiziki aktivite, uyku gibi doğru hayat tarzı unsurları içinde “güneşlenme” de var.
Güneşin ultraviyole ışınlarının (UV) deride kızarıklık, bağışıklık baskılanması, DNA hasarı, cilt yaşlanması, cilt kanseri gibi zararları olduğunu tabii ki çok iyi biliyoruz; ama güneşin sağlığa olumlu etkileri olduğunu da unutmamak gerekir.
Ultraviyole ışınların depresif mevsimsel afektif bozukluk, Crohn hastalığı, enflamatuar bağırsak hastalığı ve hatta kolon kanseri riskini azalttığını gösteren bulgular olduğu gibi, enlem gradyan etkisi, tip 1 diyabet, Sjögren sendromu ve romatoid artrit gibi oto-immün hastalıklar için özellikle güçlüdür.
UV ile en çarpıcı ters korelasyon multipl skleroz gibi merkezi sinir sistemini hedef alan oto-immün hastalık için mevcuttur.
Güneşin sağlığa olan bu olumlu etkileri genellikle deride vitamin D senteziyle ilişkilendirilir ama vitamin D desteklerinin çok fazla işe yaramaması başka mekanizmaların da etkisinin olabileceğini düşündürmektedir.
Daha önce, güneş ışınlarının vitamin D üretiminden bağımsız olarak bağışıklığın en önemli unsurlarından olan T hücrelerinin enerjisini artırdığından, bunların daha hızlı hareket etmesini sağladığından bahsetmiştim.
Güneş ışınlarının vitamin D’den bağımsız olarak sağlığa olan faydalarından biri de kan basıncını düşürücü etkisi.
Güneş ışınları kan basıncını düşürüyor
Journal of the American Heart Association‘de yayımlanan araştırmada USA’da diyaliz tedavisi göre 342 binden fazla hastanın üç sene boyunca kan basınçları takip edildi. 46 milyon tansiyon ölçümü yapıldı.
Hastaların yaş, cinsiyet ve vücut kitle endekslerine göre ayarlamalar yapıldıktan sonra ultraviyole güneş ışınlarına maruz kalmanın hava sıcaklığından bağımsız olarak sistolik kan basıncı düşüklüğü ile ilişkili olduğu belirlendi.
Güneş ışınlarının beyaz tenli insanlarda koyu tenlilere göre daha büyük bir etkiye sahip olduğu da görüldü.
Azalma, 2-3 mm Hg mertebesinde olsa da gene de önemli çünkü 345 bin kişi üzerinde yapılan 48 çalışmanın meta-analizine göre ilaçlarla sistolik kan basıncındaki her 5 mm Hg düşüş, önemli bir kardiak olay riskini yüzde 10 azaltıyor.
Elbette gözleme dayalı çalışmalardan bir sebep-sonuç münasebeti çıkarmak mümkün değil ve klinikte kan basınçlarının çok doğru ölçülmediği de mâlûmdur ama bu çalışmayı gene de dikkate değer buluyorum.
Güneş ışınları deride nitrik oksit miktarını artırıyor
Kan basıncında mevsimsel değişiklikler olduğu, güneşin kalp-damar sağlığına iyi geldiği çoktandır biliniyor ve bu durum güneş ışığının cilde temasıyla ısınması ve D vitamini gibi faktörlerle ilişkilendiriliyordu.
Bazı çalışmalarda güneş ışınlarının kan basıncına olan etkisinin deride kana göre 25 misli fazla miktarda bulunan nitrik oksit (NO) ile bağlantılı olabileceğini gösteren sonuçlar elde edildi.
Deride hem depoları olan ve hem de ultraviyole A ışınlarının etkisiyle nitrit oksit sentaz (OS) enzimi tarafından da üretilen NO’in damar genişletici etkisi vardır ve bu sayede kan basıncını düşürür.
Nitrik oksitin enflamasyonda, programlanmış hücre ölümünde, yara iyileşmesinde de rolü vardır, antimikrobiyal aktiviteye de sahiptir.
Gelelim neticeye
Zamanlarının çoğunu zaten ister istemez kapalı mekânlarda geçiren modern çağ insanları bugünlerde bir de koronavirüs belâsına iyice evlerine hapsedildi.
Maske, mesafe, temizlik ve mapusluk dışında hiçbir tavsiyesi olmayan Bilim Kurulu’na koronavirüsten korunmada da ağır tablo ve ölümlerin önlenmesinde de sağlıklı hayat tarzının çok önemli olduğunu bir kere daha hatırlatıyorum.
Tabii ki maksadım kimseyi sivil itaatsizliğe sevk etmek değil ama sokağa çıkmanın hareket etmek, güneş görmek, mutlu olmak gibi hiçbir tedbirin hiçbir ilaç veya aşının sağlayamayacağı faydaları var.
Hadi beni kâle almıyorlar ama yüzyıllar önce “Güneş giren eve doktor girmez” diyen atalarımıza da mı inanmıyorlar acaba?
Kaynaklar:
1. https://www.indyturk.com/node/278601/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/g%C3%BCne%C5%9F-%C4%B1%C5%9F%C4%B1nlar%C4%B1-vitamin-d-sentezi-d%C4%B1%C5%9F%C4%B1nda-t-h%C3%BCcrelerinin-enerjisini
2. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/JAHA.119.013837
3. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(21)00590-0/fulltext
4. https://www.karger.com/Article/FullText/441266
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24445737/
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5593895/
7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29516257/