Tüm dünyada bizde de olduğu üzere gereksiz antibiyotik kullanımına karşı bir mücadele var çünkü antibiyotiklere dirençli bakterilerin yol açtığı enfeksiyonlarla baş etmek giderek zorlaşıyor.Bu mücadelede hekimler kadar hastalara da iş düşüyor.
İngiltere’ de yapılan bir araştırmada, hastaların az antibiyotik yazan doktorlardan memnun olmadıkları ortaya çıktı.
British Journal of General Practice isimli tıp dergisinde yayınlanan araştırmaya göre 2012-2013 senelerinde 53.8 milyon insana 33.7 milyon antibiyotik yazıldı.
7800 pratisyen hekimin değerlendirildiği analizlerde yüzde 25 oranında daha az antibiyotik yazan doktorların hasta memnuniyet puanlarının 5-6puan daha düşük olduğu belirlendi (1).
Türkiye’ de de durumun farklı olduğunu sanmıyorum, bizde de böyle bir araştırma yapılsa vatandaşların çok antibiyotik ve ilaç yazan, kendilerinden çok tahlil tetkik isteyen doktorlardan daha memnun oldukları şeklinde bir sonuncun çıkacağına inanıyorum.
Gereksiz antibiyotik ve genel anlamda ilaç yazılmasının pek çok sebebi var.
Tıp eğitiminin yeniden düzenlemesi kaçınılmazdır
Tıp eğitimindeki yanlış ve eksikler yüzünden gerekli bilgi, tecrübe ve beceriye sahip olamayan doktorlar bu kusurlarını daha fazla tetkik isteyerek daha fazla ilaç yazarak kapatmaya çalışıyorlar.
Tıp eğitiminin endüstrinin tahakkümünden çıkarılması, koruyucu hekimliğe, önleyici tıbba ağırlık verilmesi gerekiyor.
Nasıl yeni bir Anayasa’ ya ihtiyacımız varsa aynı şekilde yeni tıp eğitiminin müfredatının da yeniden düzenlenmesi şart.
Doktorlar ağır iş yükü altında eziliyor
Kamu hastanelerinde çalışan hekimlerin çok ağır bir iş yükü altında olmaları, hastalarını yeteri kadar dinleyecek, sorgulayacak ve ayrıntılı muayene edecek kadar zamanlarının olmaması, onları gereksiz ilaç ve antibiyotik yazımına mahkûm ediyor.
Burada defansif tıbbın da çok önemli tesiri var.
Defansif tıp, bir doktorun başına herhangi bir hukuki sorun gelmemesi için önce kendini garantiye alması şeklinde tarif edilebilir.
Bunun için de, doktorlar çoğu zaman istedikleri tahlillerin ve yazdıkları ilaçların gereksiz olduğunu bile bile bunu yapmak zorunluluğunu duyuyorlar.
Endüstri fakültelerden elini ayağını çekmelidir
Gereksiz antibiyotik ve ilaç yazımının önlenebilmesi için doktorlar ve ilaç endüstrisi arasındaki ilişkinin sıfırlanması şarttır.
Bu “kanuni” ilişki devam ettiği sürece gereksiz ilaç yazılmasının önüne geçmenin mümkünâtı yoktur.
Modern tıp endüstri sayesinde artık hastalık teşhis etmekten, “hastalık yaratma” boyutuna geçmiş durumdadır.
Çekap, rutin kontrol ve taramalarla insanlara yaşadıkları sürece hiçbir sıkıntı vermeyecek olan bir takım hastalıklar teşhis edilmekte ve daha da kötüsü bunlar en ağır şekilde tedavi de edilmektedir.
Gereksiz teşhis (overdiagnosis) ve gereksiz tedaviler (overtreatment) modern tıbbın kalp krizi ve kanserler kadar tehlikeli yeni hastalıklarıdır.
Vatandaşa düşen işler de var
Vatandaşın, sağlıklı yaşamanın hasta olmamanın tıpla hiçbir ilgisinin olmadığını bilmesi gerekiyor.
Hastalıklardan ilaçlarla aşılarla korunmak mümkün değildir, bunun yolu “adam gibi yaşamak” tan geçer.
Sağlıklı gıdalarla doğru beslenmek, yeterince hareketli olmak, sigara alkol içmemek, her gece 8 saat uyumak başta olmak üzere sağlıklı yaşamanın unsurlarını yerine getirmek hasta olmamak için yeterlidir ve bunların tıpla uzaktan yakından alakası yoktur.
Eften püften şikâyetler için veya zırt pırt doktora gitmek doğru değildir, çok fazla tıbbın insanlara fayda değil zarar vereceği bilinmelidir.
Unutmayın, “Daha fazla tıp daha iyi tıp demek değildir” (2).
Gelelim neticeye
Gereksiz antibiyotik ve ilaçlarla mücadele doktorlar, akademi, Sağlık Bakanlığı ve vatandaşın ortak çabası ile üstesinden gelinebilecek bir meseledir.
Vatandaş, doktoruna “Benden bu tahlili, bu tomografiyi neden istiyorsunuz, bunları yaptırmanın getirisi götürüsü nedir?” ve “Bu antibiyotiği, bu ilacı almak zorunda mıyım, ilaçsız tedavi olmam mümkün değil mi?” sorularını sormaya başladığında gereksiz ilaç meselesi hallolma yoluna girmiş demektir.
Kaynaklar:
1. http://bjgp.org/content/early/2015/12/04/bjgp15X688105
2. http://www.bmj.com/too-much-medicine
Okuma tavsiyesi: Zamanı olanların şu iki yazımı okumalarında büyük fayda var:
