Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal, kutup bölgelerinde yapılan çalışmalarda Türkiye'nin de önde gelen ülkeler arasında olması için önemli bir çaba sarf ettiklerini söyledi.

Mandal, Cumhurbaşkanlığı himayelerinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uhdesinde ve TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (MAM), TÜBİTAK Kutup Araştırmaları Enstitüsü (KARE) koordinesinde, Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) evsahipliğinde Atatürk Kültür Merkezi'nde organize edilen "6. Ulusal Kutup Bilimleri Çalıştayı"nın açılış töreninde katılımcılara çevrim içi seslendi.

Çalıştaya katılmayı planladığını belirten Mandal, "Ancak Cumhurbaşkanlığımız himayelerinde Siber Güvenlik Haftası vasıtasıyla gerçekleşecek bir etkinlikte kurumumuzun 'siber güvenlik' alanına yapmış olduğu katkılardan dolayı verilecek ödül nedeniyle Ankara'da bulunmam gerekti. Bundan dolayı da aranızda bulunamıyorum." dedi.

Mandal, yakın zamanda Türkiye'nin de taraf olduğu Paris İklim Anlaşması'nın hem yerel hem de küresel ölçekte gözlemlenen iklim krizine büyük önem atfettiğine dikkati çekerek, "Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar, kutup bölgelerinin bu iklim değişikliğinden en çok etkilenen alanlar olduğunu ortaya çıkarmıştır. Her ne kadar bu bölgeler coğrafi olarak ülkemizden binlerce kilometre uzakta olsalar da artık iklim krizi farklı yüzleriyle günlük hayatımızı etkileyen bir noktadadır ve bu krize önlem almakta gecikmenin bedeli gezegenimizde ve yaşamlarımızda geri dönülemez tahribatlar olacağını ön görmektedir. Kutup bölgelerinde bulunan deniz buzlarının ve buzullarının erimesi bizler için bir uyarı niteliği taşımaktadır." diye konuştu.

Birkaç yıl önce farkındalık odaklı bir süreç yürütülürken, iklim değişikliğinin beraberinde getirdiği güçlüklerle birlikte bu alanda çalışma gerçekleştirmenin artık farkındalıktan öte zorunluluk haline geldiğinin altını çizen Mandal, şu değerlendirmede bulundu:

"Kutup bölgeleri, deyim yerindeyse dünyamızın arşivi, gezegenimizin kara kutusu olarak yalnızca iklim değişikliğini aydınlatmakla kalmayıp, geçmişte yaşanan büyük çaplı değişimlerin ve olayların izlerini de bizlere ulaştırmaktadır. Böylece gezegenimizin dünü, bugünü ve daha önemlisi geleceğine ışık tutmak mümkün olabilmektedir. Dünyanın arşivi kutuplar birbirleriyle iç içe şekilde bütün bilim dallarına ev sahipliği yapmaktadır. Yer bilimlerinden yaşam bilimlerine, fiziki bilimlerden uzay çalışmalarına tüm bilim alanları için kutup bölgelerinde yapılacak gözlemler ve alınacak önemler ve veriler bulunmaktadır. Bu nedenle kutup bölgelerinde yapılan ve yapılacak çalışmalarda ülkemizin de önde gelen ülkeler arasında olması için önemli bir çaba sarf ediyoruz. Arktik ve Antarktika'da bilimsel anlamda başarılı bir şekilde varlık göstermenin temel dinamiği sürdürülebilir, sonuç odaklı ve işbirliğini önceleyen bilimsel faaliyetlerdir."

- "100'ün üzerinde bilim insanı kutup bölgelerinde çalışmalar yapmıştır"

Mandal, Türkiye'nin 1995'te Antarktika Antlaşması'na taraf olduğunu, 2017'de ise ilk ulusal bilim seferini gerçekleştirdiğini anımsatarak, "Antarktika özelinde ulaşmak için yoğun emek harcadığımız nihai hedef danışman ülkeler arasında yer alarak beyaz kıtanın geleceği hakkında söz sahibi olmaktır. Bu hedef için bugüne dek sizlerle birlikte gerçekleştirdiğimiz kutup araştırmaları çalışmalarında kısa süre içinde önemli mesafeler katettik." dedi.

Dünya Ekonomik Forumu'nun yakın zamanda yayımladığı raporda 5-10 yıllık dönemde en büyük tehdit olarak görünen başlıkların arasında iklim eylem başarısızlığının geldiğini vurgulayan Mandal, bunu aşırı hava olayları, biyoçeşitlilik kaybı, doğal kaynak krizleri ve sosyal uyum erozyonun izlediğini aktardı.

"İklim değişikliği ile mücadele ve uyum için çözüm noktamız var ama çözüm noktamız geleneksel yaklaşımların ötesinde daha fazla bilim ve teknoloji temelli." ifadelerini kullanan Mandal, geleneksel bilim anlayışı ile yani tek bir bilime odaklanıp sosyal boyutu arka planda bırakacak bir yaklaşımla çözülmesinin imkansız olduğunu, yeni bir bilim anlayışına ihtiyaç duyulduğunu söyledi.

Birlikte çalışma ve birlikte başarma düsturu çerçevesinde disiplinler arası olarak birlikte iş yapmaya teşvik etmeye çalıştıklarını dile getiren Mandal, şöyle devam etti:

"Kutup araştırmalarında da bizim yapmak istediğimiz tam da bu. TÜBİTAK olarak bilim insanlarımızı birlikte iş yapmaya yöneltmeye çalışıyoruz. 2018 yılından günümüze TÜBİTAK MAM, TÜBİTAK KARE ile TÜBİTAK ARDEB koordinasyonunda açılan Kutup 1001 ve Kutup Yabancı Araştırma Üssü Katılım Çağrıları kapsamında, bugüne kadar 173 proje başvurusu alınmış, 42 proje desteklenmiş ve 100'ün üzerinde bilim insanı kutup bölgelerinde çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmaların çıktıları olarak da toplamda 103 yayın ve 36 lisansüstü tez üretilmiş olup ülkemiz kendi kutup bilimcilerini yetiştirmeye başlamıştır."

Mandal, TÜBİTAK MAM ve TÜBİTAK KARE koordinasyonunda birçok uluslararası organizasyon, protokol, mevzuat ve örgütlerin takibinin yapılarak ülke bilim diplomasisine önemli katkılar sunulduğunu anlattı.

Ulusal kutup bilimleri faaliyetleri kapsamında Antarktika kıtasına 2017'den bugüne kadar 6 ulusal sefer, Arktik bölgesine ise 2019'dan itibaren 2 ulusal sefer düzenlendiğini anımsatan Mandal, Antarktika'da 2019'da geçici bilim kampının hayata geçirildiğini, Otomatik Meteoroloji Gözlem İstasyonu ile 3 küresel konumlama sistemi istasyonlarının da kurularak veri alınmaya başlandığını söyledi.

Mandal, 2020'de dünyayı etkisi altına alan salgın şartlarında dahi Kovid-19 tedbirlerine riayet edilerek Antarktika'ya sefer düzenlendiğini, Şubat 2022'de 6. Ulusal Antarktika Bilim Seferi'nin başarıyla tamamlandığını, 2023'te gerçekleştirilecek 7. Ulusal Antarktika Bilim Seferi için hazırlıkların yoğun şekilde yürütüldüğünü aktardı.

Kıtada uzun dönemli bilimsel çalışmaların anahtarı niteliğindeki diğer bir önemli hususun ise Antarktika'da kurulması planlanan kalıcı bilim istasyonunun hayata geçirilmesi olduğunu belirten Mandal, "Bilimsel araştırma istasyonumuzun detaylı tasarım aşaması tamamlanmış olup, konuyla ilgili hazırlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi raporumuz da Antarktika Antlaşmalar sisteminde bulunan 53 ülkenin olumlu görüşlerini almıştır. Bu istasyonun hayata geçmesi ile birlikte Antarktika'da yapılan araştırma çalışmalarında bir kırılma noktası olacağını ve ulusal kutup bilimleri çalışmalarımızın hem nicelik hem de nitelik bakımından yükseleceğini öngörüyoruz." diye konuştu.

Mandal, bu yıl, Arktik bölgeye Kovid-19 salgın şartlarının küresel ölçekte hafiflemesi sonrasında, deniz ve iklim araştırmaları ağırlıklı düzenledikleri ikinci ulusal bilim seferini de başarıyla tamamladıklarını anlatarak, "Antarktika'ya zıt şekilde, kıyıdaş devletlerin daha fazla söz sahibi olduğu Arktik bölgede çalışmanın tüm zorluklarını bilerek bu kıyıdaş devletler ile lojistik ve bilimsel işbirliğimizi geliştirme adına çalışmalarımızı da sürdürüyoruz." dedi.

- 3 öğrenci Ulusal Antarktika Kutup Bilim Seferine katılmaya hak kazandı

Mandal, kutup bölgelerindeki faaliyetlerin yanında, çalışmaların kurumsal bir yapıda yürütülmesini için kurulan TÜBİTAK MAM ve TÜBİTAK KARE'nin ülkenin kutup konusunda odak noktası olduğunu vurguladı.

TÜBİTAK KARE'nin, ülkenin kutup odak noktası olarak birçok önemli proje ve çalışmayı yürüttüğüne işaret eden Mandal, Deniz Kuvvetleri ile seyir rotalarının ve denizcilik tecrübelerinin geliştirildiğini, Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı ile batimetrik haritalar üretildiğini ve proje çağrılarıyla da her bilim dalına kutuplarda çalışma imkanı verildiğini belirtti.

Prof. Dr. Hasan Mandal, 2204-C Lise Öğrencileri Kutup Araştırma Projeleri Yarışması ile gençlerin bu alandaki çalışmalarının önünün açıldığını da belirterek, şunları kaydetti:

"2022 yılı 2204-C finalistleri bu yıl çalıştayımızda sunumlarını gerçekleştirecek ve bilim insanları ile fikirlerini tartışacaklardır. Genç kutup bilimciler ile akademisyenlerimizin bir araya gelmesi bizlere çok önemli bir heyecan vermektedir. Ayrıca her yıl TEKNOFEST kapsamında da gençlerimizin heyecanına ortak oluyoruz. Ancak bu yıl TEKNOFEST'te daha farklı bir heyecanımız vardı, 2204-C Lise Öğrencileri Kutup Araştırma Projeleri Yarışmasında birincilik alan projeler arasından yapılan jüri değerlendirmeleri sonrasında seçilen bir proje ve bu projede yer alan 3 öğrenci Ulusal Antarktika Kutup Bilim Seferine katılmaya hak kazandı. 'Kutup Okyanuslarındaki Mikroplastik Kirliliğini Önlemek İçin Yerli ve Milli Biyoplastik Materyal Üretimi' projesini gerçekleştiren Azra Ayşe Bıçakcı, Hilal Başak Demirel ve Zeynep İpek Yanmaz Antarktika'ya gidecek. Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan'ın elinden ödüllerini alırken aynı zamanda kutup seferine katılmaya hak kazandıklarını da o an öğrendiler, o ana ben de şahitlik ettim."

Mandal, öğrencilerin, kıtaya gitmeden önce sefere katılacak bilim insanlarından farklı konularda eğitim alacağını vurgulayarak, şöyle devam etti:

"7. Ulusal Antarktika Bilim Seferindeki ekiple birlikte gidecek öğrenciler, uzun bir yolculuğun ardından Antarktika'ya ulaşacak. 2022-2023 Antarktika sezonunda gerçekleşecek seferde öğrencilerimiz Beyaz Kıtada kendi projeleriyle ilgili saha çalışmasını gerçekleştirerek, geliştirdikleri doğada hızlıca çözünebilen biyoplastiği yerinde test etme olanağını bulacaklar. Ayrıca, sefere katılacak bilim insanlarıyla birlikte vakit geçirerek yapılan araştırmalar ve saha çalışmaları hakkında da bilgi edinecekler. Bunun dışında, Antarktika'da farklı ülkelerin bilim üslerini ziyaret edecek ve yabancı bilim insanlarıyla tanışma fırsatını yakalayacaklar. Tüm gençlerimize ileriki çalışmalarında başarılar diliyor, TÜBİTAK olarak yanlarında olduğumuzu ve olmaya devam edeceğimizi de belirtmek istiyorum."

- "Hem bilim insanlarımızın kariyer çalışmaları hem de projelendirdikleri fikirlerine destek sunuyoruz"

TÜBİTAK'ın bilimsel çalışmalara desteğinin artarak devam edeceğinin altını çizen Mandal, "Hem bilim insanlarımızın kariyer çalışmaları hem de projelendirdikleri fikirlerine destek sunuyoruz. Bu bağlamda, bugüne kadar TÜBİTAK ARDEB ile 42 projeye kutup bölgelerine gidiş-dönüş seyahat masrafları dahil bütçe sağladık. Bu desteklerin lisansüstü tez, ulusal ve uluslararası makale ve yeni türler ve gen tanımına dönüştüğünü görmek bizleri mutlu ediyor. Kutup bölgelerinde ve özellikle Antartika'da yapılan çalışmalarda uluslararası işbirliği, disiplinlerarası projeler ve açık bilim politikasını destekliyoruz. Antartika anlaşması bu bağlamda yapılan bilimsel çalışmalarımızın paylaşılmasına önem atfediyor." diye konuştu.

Mandal, Ulusal Kutup Bilimleri Çalıştayı'na 2017 ve 2018'de İstanbul Teknik Üniversitesi, 2019'da Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve 2021'de Gebze Teknik Üniversitesinin ev sahipliği yaptığını, 2020'de ise salgın nedeniyle çalıştayın çevrim içi olarak düzenlendiğini anımsattı.

KTÜ ev sahipliğinde bu yıl altıncısı düzenlenen Ulusal Kutup Bilimleri Çalıştayı'nda 172 bildirinin kabul edildiğini belirten Mandal, "Bu bildirilerin 87'si sözlü ve 85'i poster sunum olarak gerçekleştirilecektir. İki gün sürecek çalıştayımızda Anadolu Ajansı, TÜBİTAK Raylı Ulaşım Teknolojileri Enstitüsü, TÜBİTAK MAM ve TÜRKSAT stantları açılacak, yerli ve milli ürünlerimiz sergilenecektir. Birinci çalıştayda temeli atılan ve 2018 yılında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımız tarafından yayınlanan Ulusal Kutup Bilimleri Programı 2018-2022 yerine, hazırlanan Ulusal Kutup Bilimleri Strateji Belgemiz 2023-2035 yılları arasını kapsayan planımız siz kutup bilimcilerin görüşüne sunulacaktır." diye konuştu.

Mandal, çalıştaya hem disiplinlerarası hem de her yaştan katılım olması dolayısıyla memnuniyet duyduklarını dile getirerek, "Bu durum bizi heyecanlandırıyor ama aynı zamanda da sorumluluklarımızı artırıyor. İki gün boyunca, Trabzon'da KTÜ ev sahipliğinde, TÜBİTAK KARE koordinasyonunda kutup bölgelerine dair bilimsel tartışmalar yapılacak, genç bilim insanlarımız projelerini sunacak ve kutup temalı sergimiz açılacak, 1 Aralık Antarktika Günü kutlanacak." dedi.

TÜBİTAK MAM Başkan Yardımcısı ve TÜBİTAK KARE Enstitüsü Müdür Vekili Prof. Dr. Burcu Özsoy ve KTÜ Rektörü Prof. Dr. Hamdullah Çuvalcı'nın da konuşma yaptığı açılış programı, Çuvalcı'nın Özsoy ve KTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ersan Başar'a plaket vermesinin ardından tamamlandı.

TRABZON (AA)